سایه پربرکت بخش خصوصی بر سر میراث فرهنگی

به گزارش مجله خبری نگار/ایران-زهرا کشوری: وزارت میراث فرهنگی گام بزرگی برداشت. انجمن خیرین میراث فرهنگی برای نخستین‌بار در کشور تشکیل شد. خیرین قرار است در این انجمن، تاریخ گذشته را برای آیندگان حفظ کنند؛ صیانت از سرزمین مادری. این اتفاق مشخصاً به‌دنبال تلاش‌های «علی دارابی» قائم مقام وزیر و معاون میراث فرهنگی کشور به‌وقوع پیوسته است. او باتوجه به موانع قانونی هم مجوز انجمن را گرفت هم حمایت معنوی آیت‌الله مکارم شیرازی را دریافت کرد.

یک‌میلیون اثر تاریخی

یک میلیون اثر تاریخی شناخته‌شده در کشور وجود دارد که ۳۵ هزار فقره ثبت ملی شده است. بی‌شک هیچ دولتی در بهترین شرایط اقتصادی هم قادر به مرمت، حفاظت و نگهداری از همه آن‌ها نخواهد بود. این موضوع به‌تن‌هایی مؤید اهمیت آن چیزی است که شنبه شب-۴ آذرماه- در هتل پارسیان تهران اتفاق افتاد. درست زمانی که عزت‌الله ضرغامی، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در جمع بزرگی از فعالان بخش‌خصوصی، هنرمندان، اصحاب‌رسانه و... گله کرد که سال تمام شد، اما از ۱۵۰۰میلیارد تومان بودجه عمرانی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خبری نشد. شبی که میزبان جمعی از بزرگترین تاجران و فعالان بخش‌خصوصی بود که عضو انجمن خیرین میراث فرهنگی شدند؛ مثل هلدینگ عظیم‌زاده و چندین شرکت معدنی و صنعتی.

فرونشست بی‌پولی در آثار تاریخی

شب هتل پارسیان شب شلوغی بود. فقط سرمایه‌گذاران و تاجران حاضر نبودند. جامعه باستان‌شناسان حضور پررنگی داشتند.

بخش‌خصوصی گردشگری هم بود. اهالی سینما و تلویزیون – پای ثابت برنامه‌های عزت‌الله‌ضرغامی در دوسال گذشته- نیز حضور پررنگی داشتند. جان‌کلام همه بی‌پولی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی بود. سال پیش وقتی بودجه وزارتخانه در مجلس بسته شد، خود مجلسی‌ها هم اعتراف کردند که بودجه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی اندک است. تلاش‌ها برای گرفتن بخشی از عوارض خروج که به نام گردشگری گرفته می‌شود هم به جایی نرسید. «علی دارابی» هم گله‌مندی‌ها را از بی‌پولی شروع کرد. او میهمانان را در صحبت‌هایش، ابتدا به مشهد برد. به جایگاه والای فردوسی بزرگ که وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی از پس تأمین هزینه ثبت جهانی آن برنمی‌آید. نقبی هم به فرونشست‌ها زد که به جان آثار شاخص میراث فرهنگی در اصفهان و شیراز افتاده و از میدان نقش‌جهان تا تخت‌جمشید را تهدید می‌کند.

دارابی اشاره‌ای هم به ۵۴ کاروانسرایی کرد که در سال‌جاری در یونسکو ثبت شده است و گفت: «حالا پس از ثبت جهانی که آغاز کار است هیچ چیز نداریم؛ نه نیروی انسانی نه بودجه و نه اعتبار.» او یادآوری کرد که قصد سیاه‌نمایی ندارد و گفت: «موزه منطقه‌ای، با اعتبارات قطره‌چکانی‌ای که داریم معلوم نیست برای تأمین ۱۰۰۰ میلیارد تومان به بودجه امروز، چند دهه دیگر باید منتظر باشیم که به پایان برسد؟ امکانات ایمنی، حفاظتی، الکترونیکی و تجهیزات صوتی (راهنمای صوتی) در چنین کشوری با چنین عظمت فرهنگی‌ای نایاب است.»

جا برای نمایش الواح هخامنشی نداریم

معاون میراث فرهنگی گفت که ایمان دارد نه چند نفر، بلکه به‌تن‌هایی یکی از آنها{خیرین} می‌تواند، نیاز موزه‌ها را به‌دور از تشریفات اداری خریداری کند و در اختیار میراث قرار دهد. او گفت: «یک میلیون اشیاء و کالای فرهنگی داریم، جا نداریم در معرض دید مردم قرار دهیم. همه در مخازن هستند. الواح هخامنشی را آوردیم، کجا هستند؟ در همین مخازن! چرا؟ جا نداریم. این درحالی است که به‌طور جدی‌تر استرداد اشیاء و اموال فرهنگی را در دستور کار داریم. موزه‌ها ویترین و آبروی هر کشوری هستند.»

کمک ۲۰۰ میلیاردی

«احد عظیم‌زاده» سرمایه‌گذار و رئیس کمیسیون گردشگری اتاق بازرگانی نخستین خیری بود که بالای سن رفت. او اعلام آمادگی کرد که بودجه ۵۰ تا ۱۰۰ میلیارد تومانی را برای مرمت یکی از آثار تاریخی در اختیار میراث فرهنگی قرار بدهد. یک شرط هم گذاشت: «چون خودم آذری هستم این پول صرف هزینه یکی از بنا‌های تاریخی استان‌های آذری‌نشین شود.» او به تاجران یادآوری کرد وقتی مرگشان فرا برسد یک جوراب هم با خودشان نخواهند برد، اما هزینه کردن برای میراث فرهنگی به ماندگاری نام آن‌ها خواهد انجامید. عظیم‌زاده درنهایت آدرس هلدینگش را در یکی از خیابان‌های تهران اعلام کرد و به جمع خیرین قول داد، اگر در سرمایه‌گذاری و کمک به حفظ میراث فرهنگی ضرر کردند، ضررشان را از او بگیرند. «بهروز سلطانی» یکی دیگر از خیرین جمع هم اعلام کرد که مبلغ ۱۲۰ میلیارد تومان را صرف مرمت موزه مشروطیت (قلعه سرداراسعد بختیاری) در چهار محال و‌بختیاری می‌کند. عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی هم گفت ۱۰ میلیون تومان به انجمن کمک [شخصی]می‌کند.

سیروس مقدم، کارگردان تلویزیون و سینمای ایران هم با بیان اینکه هنرمندان صنایع دستی روزگار پیری را می‌گذرانند، خواست تا انجمن خیرین میراث فرهنگی با ایجاد شرایط آموزش هنر‌ها اجازه ندهد مرگ آن‌ها به مرگ هنرشان ختم شود.

ایمان عتیقی، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر، صمد حسن‌زاده از خیرین و نیکوکاران و همچنین حاج فضل‌الله جواهری و مجتبی ملااحمدی، کارآفرین درباره ضرورت مشارکت سرمایه‌گذاران و خیران در حفاظت از میراث فرهنگی ایران سخن گفتند و برای همکاری با انجمن خیرین میراث فرهنگی اعلام آمادگی کردند.

چند سؤال مهم

انتشار خبر تشکیل انجمن خیرین میراث فرهنگی با واکنش‌های مثبت در فضای مجازی روبه‌رو شد. به پرسش‌های پر تکراری هم انجامید. ساز و کار این انجمن چگونه خواهد بود. آیا به تشکیل صندوقی منجر می‌شود؟ نظارت روی اعتبارات چگونه خواهد بود؟ آیا به مرمت اصولی بنا‌ها خواهد انجامید. هرچند فقط قرار نیست خیرین در بحث مرمت یاری‌گر میراث فرهنگی باشند. دارابی با تأیید بر شفاف‌سازی هزینه در انجمن به خبرنگاران گفت: «پول‌های مردم در انجمن خیرین میراث فرهنگی امانت است.» در نهایت به نظر می‌رسد برای رسیدن به پاسخ این سؤال‌ها باید کمی صبر کرد. به این امید که انجمن خیرین میراث فرهنگی در اجرا به بیراهه نرود و به حفاظت از تاریخ سرزمین کهن ایران بینجامد.